Positief Leerklimaat

Afgelopen 5 februari hadden we een trainingsavond over positief leerklimaat. Maar wat is dat eigenlijk? Leer je dat niet gewoon op school? En waarom is dat leerklimaat zo ontzettend belangrijk? In deze blog lichten we de term verder toe. 

Nellie den Boer
Planner Klaswijs

Wat is een leerklimaat?

Een leerklimaat is dat wat leerlingen nodig hebben om optimaal te kunnen functioneren op school. Dat betekent dus ook dat een goed leerklimaat per persoon kan verschillen. Het hangt immers nauw samen met persoonlijke waarden en normen van zowel docenten, leerlingen als ouders. Uiteindelijk is de docent degene die verantwoordelijk is voor het leerklimaat, omdat hij of zij het leerklimaat ook daadwerkelijk vormgeeft. Wanneer je dit breder trekt naar een school, zijn dus alle docenten en medewerkers gezamenlijk verantwoordelijk.

Alfie Kohn stelt dat we pas van leerlingen kunnen verwachten dat ze zelf verantwoordelijkheid nemen, op het moment dat je als docent mét de leerlingen werkt in plaats van vóór de leerlingen. In zo’n leerklimaat ben je je als docent bewust van jezelf en ook van de leerlingen. Het is daarbij belangrijk dat de docent zijn leerlingen wil stimuleren om zich verder te ontwikkelen. Dat betekent niet dat er geen kaders voor deze ontwikkeling geboden hoeven te worden, maar in zo’n klimaat staat het activerend leren centraal. De leerlingen hebben dan zelf meer verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces. Je kunt bij zo’n leerklimaat bijvoorbeeld denken aan een docent die niet alleen maar aan het zenden is, maar ook juist daadwerkelijk meewerkt met bijvoorbeeld rekensommen. Het is dan ook aan leerlingen zelf om aan te geven op welke punten zij extra uitleg kunnen gebruiken.

Drie basisbehoeften van de leerling

Maar hoe creëer je zo’n leerklimaat? Het heeft natuurlijk alles te maken met de behoeften van leerlingen: de ene leerling vraagt om meer begeleiding en leert en presteert dan beter dan een andere leerling die liever zelfstandig werkt. Er zijn drie basisbehoeften die gezien worden als voorwaarden voor het vormgeven van het eigen leren. Met andere woorden: pas als deze drie behoeften vervuld worden, is de leerling in staat om actief mee te denken in zijn eigen leerproces. Deze drie behoeften zijn autonomie, relatie en competentie.

Autonomie

Een autonome leerling kan zelf iets ondernemen, maken of bedenken zonder daar direct hulp van anderen bij nodig te hebben. Ieder kind heeft behoefte aan ruimte om zelfstandig keuzes te maken. Ze willen als een volwaardig persoon worden gezien. In de klas kun je dit bijvoorbeeld stimuleren door te werken met weektaken. De leerling moet een aantal taken op vrijdagmiddag af hebben, maar mag zelf bepalen wat en wanneer hij iets doet.

Relatie

Elk kind wil erbij horen. Elk kind zoekt een veilig plekje in de groep en in de school. Leerlingen willen zich welkom voelen bij de docent, maar ook bij klasgenoten. Daarom is een veilige schoolomgeving ontzettend belangrijk. Een leerling moet zich verzekerd voelen van zijn plekje in de groep om optimaal te kunnen leren en presteren.

Competentie

Competentie geeft aan dat leerlingen zich bekwaam voelen, en dat ze zelf geloven dat ze in staat zijn om iets nieuws te leren. Zo willen leerlingen zich inzetten bij nieuwe onderwerpen en opdrachten, om hier weer nieuwe dingen van te leren. Leerlingen weten dat ze in staat zijn om aan de eisen van de opdracht te voldoen, en dat is een belangrijke factor voor de motivatie van leerlingen.

Wat kun jij doen?

Om goed te kunnen leren en samen te kunnen werken met andere leerlingen moeten leerlingen zich fysiek en emotioneel veilig voelen in de klas en op school. Als een leerling zich niet veilig voelt gaat hij zich richten op overleven in de klas in plaats van op leren. Zo creëer je een positief leerklimaat:

  • Besteed aandacht aan de sfeer in de klas! Even vijf minuten gezellig kletsen of een onderonsje hier of daar doet wonderen. Leerlingen voelen zich dan gezien en gewaardeerd.
  • Observeer en stel vragen! Houd oog voor de relaties tussen leerlingen onderling. Natuurlijk moet je ze de ruimte geven om kleine strubbelingen zelf op te lossen, maar laat problemen niet links liggen. Ze worden dan alleen maar groter.
  • Ga slim om met de indeling van je klaslokaal. Tafels die in groepjes opgesteld staan bieden veel meer ruimte voor samenwerking dan tafels in rijen.
  • Wees trots op het werk van je leerlingen! Recent werk van je leerlingen kun je leuk presenteren, bijvoorbeeld aan de muren of in een hoek van het lokaal. Voor leerlingen werkt het ontzettend motiverend om hun eigen werk tentoongesteld te zien, en het kan medeklasgenoten inspireren. Win-win dus!
  • Jouw stem en houding doen een hoop. Een respectvolle (autonomie, weet je nog?), warme stem en positieve feedback doen je leerlingen veel goed. Ze zoeken zo hard naar waardering! Bovendien beïnvloedt jouw enthousiasme je leerlingen vaak op een fijne, ongedwongen manier.
  • Bied je leerlingen variatie & keuzes. Een variatie aan taken met daarin keuzes kan bijdragen aan een positief leerklimaat. Elke leerling is anders en heeft andere behoeften. Door keuzes en variatie aan te bieden kunnen leerlingen de lesstof eigen maken, wat een positieve invloed heeft op de motivatie.
  • Denk na over de leeromgeving. De ene leerling leert het liefste in het klaslokaal terwijl de ander misschien liever in de bibliotheek zit. Sommige leerlingen werken het liefst zelfstandig in stilte terwijl andere leerlingen juist graag samenwerken en de lesstof met elkaar bespreken. Beide aanbieden zorgt voor variatie en het gevoel van autonomie en competentie.
  • Bovengenoemde handvatten kunnen je een eind op weg helpen om het leerklimaat in jouw klas positief te beïnvloeden. Roept bovenstaande lijst vragen bij je op, omdat je het idee hebt dat sommige zaken juist averechts werken? Dan praten we er heel graag met je over door!

Gerelateerde blogs

Kinderen die vragen…

Kinderen die vragen…

Kinderen die vragen... Een paar weken geleden namen we jullie al mee in de wonderlijke wereld van lesgeven. Tijdens onze trainingsavond van 29 november hebben we met Jan Willem Baars nagedacht over belangrijke thema’s in het leven van elke docent: orde houden en goede...

Lees meer
Training ‘Orde houden en feedback geven’

Training ‘Orde houden en feedback geven’

Training 'Orde houden en feedback geven' De regen stroomt met bakken uit de lucht. Treinreizigers hebben weer eens last van een storing, en degenen die met de auto onderweg zijn, staan meer stil dan dat ze kunnen rijden. Niet heel ideaal als je naar Gouda moet… Toch...

Lees meer
Zelfeffectiviteit in het basisonderwijs

Zelfeffectiviteit in het basisonderwijs

​Zelfeffectiviteit in het onderwijs  Ongetwijfeld heb je mensen om je heen wel eens horen zeggen dat je vertrouwen moet hebben in je eigen kwaliteiten, omdat de kans op succes dan veel groter is. Andersom wordt er ook gezegd dat een taak je sowieso niet gaat...

Lees meer
Een (h)echte groep

Een (h)echte groep

Een (h)echte groep De eerste weken na de zomervakantie staan in teken van groepsvorming. Weleens gehoord van de vier fasen van groepsvorming? Bruce Tuckman zette ze ooit op papier: forming, storming, norming en performing. Hij ging er vanuit dat elke groep zich...

Lees meer
De christelijke kinderboekenweek 2019

De christelijke kinderboekenweek 2019

De christelijke Kinderboekenweek 2019 De christelijke kinderboekenweek staat alweer vroeg in het jaar op de agenda en wat is er nu leuker dan alvast bedenken wat je allemaal met het thema kunt! Het thema dit jaar is ‘op reis’. Een breed thema, waar je veel...

Lees meer
Een nieuwe collega; Lodewijk!

Een nieuwe collega; Lodewijk!

Maak kennis met onze nieuwe collega Lodewijk! Op 26 augustus is Lodewijk Hage gestart als medewerker bij Klaswijs! Lodewijk zal zich gaan inzetten voor de vervangingen op langer termijn. Denk aan de aanvragen voor een ziekteverlof of zwangerschapsverlof. In deze blog...

Lees meer