Ongetwijfeld heb je mensen om je heen wel eens horen zeggen dat je vertrouwen moet hebben in je eigen kwaliteiten, omdat de kans op succes dan veel groter is. Andersom wordt er ook gezegd dat een taak je sowieso niet gaat lukken als je vooraf al zegt dat je het niet kunt. Zoiets klinkt misschien een beetje als een mislukte peptalk, maar wist je dat het een heel serieus, bewezen fenomeen is? We noemen het ‘self-efficacy’, ofwel ‘zelfeffectiviteit’.

Albert Bandura is het grote brein achter deze theorie. Hij stelt dat je eerder gemotiveerd bent om iets te doen als je het vertrouwen hebt dat je het ook daadwerkelijk kunt. Simpel voorbeeld: wanneer je twijfelt of je wel goed genoeg bent om voor de klas te staan, ontwikkel je een bepaalde angst, waardoor je dus minder zin hebt om morgen weer les te geven. Wanneer je weet dat je goed bent in je baan, en je hebt vertrouwen in je eigen kunnen, dan heb je automatisch meer zin om aan de slag te gaan. Zelfeffectiviteit is dus niet per definitie hetzelfde als zelfvertrouwen, maar het is vooral het inschatten van de vaardigheid die nodig is om een bepaalde taak te doen.

Zelfeffectiviteit speelt dus een hele grote rol in het onderwijs, en misschien komt dat nog wel het meeste naar voren in het basisonderwijs. In het basisonderwijs kun je iemand heel concreet helpen bij een moeilijke staartdeling, maar als leerkracht heb je daarnaast de prachtige positie om een kind zelfvertrouwen én zelfeffectiviteit te helpen ontwikkelen.

Deze tips geven je praktische handvatten rondom het thema zelfeffectiviteit:

• Zelfeffectiviteit werkt voor iedereen anders
  Voor de ene leerling is het misschien genoeg om nog eens te benadrukken dat hij of zij het écht wel kan, voor de andere leerling zet dat helemaal geen zoden aan de dijk. Daar kan een structurele bemoediging bijvoorbeeld veel meer helpen. Neem dus per kind de tijd om erachter te komen wat voor hem of haar werkt.

• Zelfeffectiviteit als middel om te motiveren
  Zelfeffectiviteit is niet alleen een doel, maar het kan ook als middel dienen om de motivatie van leerlingen te vergroten. Uit onderzoek is gebleken dat het enthousiasme van leerlingen toeneemt naarmate hun zelfeffectiviteit groeit. Als je de juiste manier vindt om het vertrouwen in hun eigen kunnen te laten groeien, zal hun enthousiasme ook groeien.

• Je eigen zelfeffectiviteit verhogen
  Wanneer je eigen zelfeffectiviteit toeneemt, sta je steviger in je schoenen. Dat kan je helpen bij het lesgeven in moeilijkere groepen, maar je ervaart dan ook minder stress. Je kunt je eigen zelfeffectiviteit verhogen door jezelf controlevragen te stellen zoals deze:
  • Is de beschikbare leertijd voor de leerling voldoende?
  • Is het voor de leerling duidelijk wat precies van hem/haar wordt verwacht?
  • Is de benodigde kennis bij de leerling aanwezig?
  • Zijn de benodigde vaardigheden bij de leerling aanwezig?
  • Vindt de leerling de activiteit de moeite waard?
  • Denkt de leerling dat hij/zij het kan?
  • Voelt de leerling zich begrepen en gewaardeerd?
  • Voelt de leerling dat in zijn/haar belang wordt gehandeld?
  • Ervaart de leerling dat eigen initiatief (zelfstandigheid) wordt gestimuleerd?

Na verloop van tijd leer je door het beantwoorden van deze vragen steeds meer over je eigen manier van lesgeven, waardoor je vertrouwen in je eigen kunnen toeneemt. En dat is precies waar zelfeffectiviteit om draait!